Kahve türleri: Kahvenin botanik sınıflandırılması

Arabica türü kahve, diğer kahve türlerine göre göre daha az kafein içerir. Kahve çekirdeklerindeki kafein oranı yaklaşık %1.1’dir. Arabica daha lezzetli ve yumuşak içimli, ve asiditesi düşüktür. Başta Türk kahvesi olmak üzere bir çok kahve türünde Arabica türü kahve kullanılır.

Uluslararası Kahve Organizasyonu (ICO) ya göre, dünyada üretilen kahvenin %60′ dan fazlası Arabica türüdür. Arabica aynı zamanda kahvenin çıkış yeri olan Etiyopya’da ilk bulunan kahvedir. Kahve Etiyopya’dan tüm dünyaya  bu kahve türü ile yayılmıştır.  Şu anda bile aynı bölgenin özellikle yüksek yerlerinde dünyanın en kaliteli kahveleri yetişir.

Arabica kahvesi tohumundan yetiştirilir ve üç-beş yılda ürün vermeye başlar.  Ortalama ömrü 50-60 yıl olup, 100 yaşına kadar yaşayabilir. Beyaz renkli çiçekleri oldukça yoğun kokuludur. Çiçek açtıktan sonra çekirdeklerinin olgunlaşması yaklaşık 9 ayı bulur. Kahve çekirdekleri elips şeklindedir ve her meyvede genellikle iki tane çekirdek bulunur.

Daha çok tropikal iklimin hakim olduğu bölgelerde yetişir. Boyu 5 metre yüksekliğe kadar çıkmasına rağmen, kahve çekirdeklerinin daha kolay toplanabilmesi için sürekli budanarak 2 metre yükseklikte tutulur. Daha çok dağlık alanların yüksek yerlerinde yetişir. Soğuğa karşı dayanıksızdır.

Arabica iki kromozomludur. Bu nedenle kendi kendine döllenir. Çiçeklerinin döllenmesi için herhangi bir dış etkene ihtiyaç yoktur.

Arabica’nın iki türü vardır. Typica türü ilk keşfedilen kahvedir. Diğer bir ifadeyle, bugünkü kahve kültürü Typica kahvesiyle başlamıştır. Verimi düşük bir kahve türü olmasına rağmen en lezzzetli kahve türünden biridir. Diğer türü ise Bourbon’dur. Daha kompleks ve dengeli aromaya sahiptir. Çoğaltılarak ve mutasyona uğratılarak alt türler elde edilmiştir. Caturra, San Ramon ve Pakas bunlara örnek olrak verilebilir.

Coffea canephora sınıfının en yaygın kahve türü olan Robusta, Uluslararası Kahve Organizasyonuna göre, dünyada üretilen kahvenin yaklaşık %40’ını oluşturur. Kalitesi Arabica’ya göre düşüktür. Bu nedenle daha çok endüstriyel kahve üretiminde kullanılır. Örneğin, hazır kahve yapımında genellikle Robusta türü kahve çekirdekleri kullanılır.

Kafein oranı çok yüksektir, yaklaşık %2,2. Bu nedenle, tadı daha acımsı ve keskindir. Yoğun yağ ve protein içeriğinden dolayı pişirildiğinde üst kısmında kremamsı tabaka oluşur. Bu nedenle özellikle espresso için Arabica ile karıştırılarak kullanılır. Bilindiği gibi, espressonun üst kısmındaki krema tabakası espressonun karakteristik özelliklerindendir.

Bitkisel hastalıklara karsı dayanıklı ve verimi daha yüksektir. İçeriğindeki yüksek kafein, chlorogenic asitlerin bitki hastalıklarına ve dış etkenlere karşı daha iyi koruduğu düşünülmektedir.

Arabica’nın aksine alçak yerlerde daha çok yetişir. Arabica’nın hastalıklar ve böcekler nedeniyle yok olduğu yerlerde yetiştirilir. Gövdesi daha büyük ve daha uzundur. Nem oranı yüksek olan yerleri sever. Çiçek açtıktan sonra olgunlaşması yaklaşık bir yıl sürer. Kendi kendine döllenemez. Bu nedenle çiçeklerinin döllenmesi için rüzgar, arı ve böcek gibi dış etkenlere ihtiyaç duyar.

Arabica ve Robusta türlerine göre çok küçük ölçekte yetiştirilir. Daha dirençli bir yapıya sahip olduğu için Arabica ve Robusta’nın yetiştirilemediği yerlerde yetişir. Kahve pası olmak bitkisel hastalıklara karşı dayanıklıdır. Düşük kahve kalitesinden dolayı bu kahve türüne talep çok fazla değildir. Dünya kahve üretiminin %1 ini oluşturur. Yaprakları ve meyveleri Arabica’ya göre daha büyüktür. Ancak çekirdekleri acıdır. Yüksek kalitedeki çekirdeklerle karıştırılarak tüketilir.