Geçmişten Bugüne Kahvenin Kronolojisi

Kahvenin içecek olarak keşfedilişi

Kahve çekirdekleri Etiyopya’nın dağlık yörelerinde uzun zamandır bilinmesine karşın, içecek olarak kullanılmıyordu. İlk olarak 700’lü yıllarda, Etiyopya’ya hicret eden müslümanlar, kahve çekirdeklerini önce kavurup, sonra kaynatarak içecek haline getirdiler.

Kahvenin yazılı metinlere girişi

Müslüman bilim adamı Ebu Bekir el Razi kitaplarında kahve çekirdeklerinden

ve elde edilen içecekten  bahsetti. El Razi kahve için “sıcak, sert ve mideye

iyi gelen” ifadelerini kullandı.

El Razi yazılarında kahvenin Etiyopya dilindeki orijinal isimlerini kullandı.

Kahve çekirdekleri için “bunn”, elde edilen içecek içinse “buncham” ifadelerini kullandı.

İbni Sina kahvenin sağlığa etkilerini inceledi 

Avrupa ve Amerika’da Avicenna adıyla bilinen İbni Sina, kitaplarında kahve çekirdeklerinin ve içeceğinin sağlığa etkilerini yazdı.

İbni Sina da El Razi gibi sıcak kahve içeceğinin mideye faydalı olduğunu yazdı.

Bugünkü kahveye ilk adım  

Önceleri tüm çekirdek halinde kaynatılarak hazırlanan kahve, havanda öğütülerek

kaynatılmaya başlandı. Kahve bu haliyle Etiyopya’nın Moka bölgesinde yaygınlaştı.

Toprak kahve fincanı 

Kahve küçük toprak çömleklerde içilmeye başlandı. Bu çömlekler, zamanla evrilerek bugünkü fincanlara dönüştü.

Kavurma kevgirleri ve silindir öğütücüler

Kahvenin yaygınlaşmasıyla, kahveye özel aletler geliştirilmeye başlandı.

– Kahveyi kavurmak için delikli kevgirler kullanılmaya başlandı.

– Kahveyi öğütmek için bronzdan yapılan silindir şeklindeki kahve değirmenleri gelistirildi. Bu kahve değirmenleri halen kullanılmaktadır.

Kahve Arap yarımadasına girdi

Etiyopya’da bulunduğu sırada kahvenin faydalarına bizzat şahit olan Aden Müftüsü Şeyh Cemalettin, Yemen’de kahve üretimini başlattı. Böylelikle verimli toprakların olduğu Yemen’in batı ve güney bölgelerinde ilk defa kahve yetiştirilmeye başlandı.

Mekke ve Medine’nin kahveyle tanışması

Kahveyi çok seven Etiyopya ve Yemenli halk, hac ve umre için gittikleri Mekke

ve Medineye beraberlerinde kahve de getirirler.  Böylece Mekke  ve Medine halkı

kahveyi deneme fırsatı bulurlar. Çok sevilen kahve kısa sürede Mekke ve Medinede

yaygın şekilde içilmeye başlandı.

Sri Lanka’da ilk kahve ağacı

Sri Lanka’dan hac için Mekke ve Medineye gelen müslüman hacılar dönüşlerinde kahve ağacını da götürürler. Bugün çayıyla meşhur olan Ceylon bölgesinde ilk kahve ağaçları dikilir. Ancak bunlar ticari anlamda değil daha çok bireysel tüketim amaçlıdır.

Kahve Kahire’ye ulaştı

Mısır halkı kahveyle ilk olarak Yemen’den Kahire’ye gelen sufi dervişler sayesinde

tanıştılar. Dervişler kahvedeki kafein sayesinde gece boyunca uyanık kalabiliyor ve

gecelerini ibadetle geçiriyorlardı.

İlk kahvehane

Tarihte ilk kahvehane Mekke’de bir camiinin yanında açılmıştır.

İlk kahve yasağı  

Mekke emiri Hayr Bek; şehrin kadısı, doktorları ve yerel idarecilerin olduğu bir kurul toplayarak kahvenin yasaklanması yönünde bir karar çıkarttı. Çok kısa bir süre sonra yasak kararı, Mekke Emiri’nin bağlı olduğu Mısır Memlük hükümdarı tarafından kaldırıldı. Aynı zamanda Hayr bek görevinden azledildi.

Kahvenin teşviki

Görevden alınan Mekke Emiri Hayr Bek’in yerine kahve konusunda daha ılımlı olan Emir Kutlubay atanmıştır. Kutlu Bey, yörenin ileri gelenlerini bir ziyafet sofrasında toplayarak ellerine bir fincan kahve vermiş, Allah’a bu nimeti bahşettiği için dua etmeleri gerektiği yolunda beyanlar vermiştir.

Kahve Mısır’dan İstanbul’a geldi 

Mısır’ı fetheden Yavuz Sultan Selim burada içtiği kahveyi çok beğenir.

İstanbul’a dönüşünde beraberinde kahve de getirir. Böyle Türkler ilk defa

kahveyle tanışır.

Mekke’de kahvehanelerin kapatılması 

Mekke Müftüsü, kahvehanelerin işsiz güçsüz kimselerle dolması, sık sık kavgaların çıkması gibi nedenlerle kahvehaneleri kapattı. Yasak sadece kahvehanelerin kapatılması yönünde olup, evlerde kahve içilmesine karşın bir yasak değildi. Kahvehane yasağı bir süre sonra yumuşatılarak, yerel yönetimden yazılı izin almak şartıyla kahvehanelerin açılmasına izin verildi.

Suriye’de ilk kahve 

Mekke ve Medine’ye Hac ve umre için giden Suriyeliler, orada beğenerek içtikleri

kahveyi dönüşlerinde Suriye’ye getirdi.

Mısır’da kahvehane isyanı

Kahire’deki dini fanatikler, kahvenin içilmesinin İslama aykırı olduğunu, aynı zamanda sağlığa zararlı olduğunu söyleyerek kahvehanelerin kapatılması yönünde yerel yönetime baskı yaptılar. Kahire Başkadısı doktorlardan görüş alarak kahvenin sağlığa zararlı olmadığını, aynı zamanda islama aykırı olmadığını söyleyerek kahvehanelerin kapatılmasını onaylamadı.

İstanbul’da ilk kahve yasağı

Kanuni Sultan Süleyman kahveyi yasakladı. Ancak bu yasak çok uzun sürmez.

Bir süre sonra kahve tekrar serbest hale geldi.

İstanbul’da ilk kahvehane

İki Suriyeli İstanbul’un Tahtakale semtinde ilk kahvehaneyi açtı. Halep’ten Hakem adlı bir esnaf ile Şam’dan Şems adlı bir kişi gelip Tahtakale’de açtıkları birer büyük dükkanda kahve satmaya başladılar

İstanbulda ikinci kahve yasağı  

Bazı mutaassıp guruplar, yanma derecesine kadar kavrulmuş olan kahvenin içilmesinin İslama aykırı olduğu yönünde baskı yapınca, Şeyhülislam kahvenin haram olduğu yönünde fetva verdi. Bunun üzerine 4. Murat derhal kahve içilmesini yasakladı ve kahvehaneleri kapattı.  Kahve içmeye alışan halk, kapalı kapılar ardında kahveyi gizli gizli içmeye devam etti. Yasak başlangıçta çok sıkı şekilde uygulanır. Kahve ve kahvehane yasağı daha sonra kaldırılır.

Avrupa’da ilk defa kahve telaffuz edildi 

Alman tıp doktoru ve bitki bilimcisi Leonhardt Rauwolf  “Levant” denilen Akdeniz ülkelerini ziyaretinde kahve dikkatini çeker. Gezi dönüşünde yazılarında bölge halkının içtiği siyah renkli ve sıcak bir içecekten bahseder.

Kahve İtalya’da 

İtalyan tıp doktoru ve bitki bilimcisi Prospero Alpini Mısır’a düzenlediği ziyaret sırasında kahveyi ilk defa denedi. Ülkesine dönüşünde bir miktar kahve getirdi.

Kahveyle ilgili ilk kitap 

Abdülkâdir El-Ceziri “Umdetü’s-Safve fî Hall-il-Kahve” adlı kitabında kahve bitkisi ve kahve içeceğinin özelliklerini yazdı.

Kahveyle ilgili Latince ilk yayın

İtalyan bitki bilimcisi (botanikçi) Prospero Alpini “De Plantis Aegypti fiber” adlı kitabında kahve bitkisi ve kahve içeceği ile ilgili bilgileri yazdı. Kitap, Latince Viyanada basıldı. Türkçe “Mısırın Bitkileri” adlı kitap kahveyle igili Latince ilk yayın olma özelliğini taşır.

Hristiyan dünyasında kahve yasağı denemesi

Katolik papazlar Avrupada yayılmaya başlayan kahveden rahatsız olur. İslam dünyasından çıkan bu içeceğin cehennemden gelen bir içecek olduğunu söyleyerek, Papa Clement VIII’den kahvenin yasaklanmasını talep ederler. Daha önce hiç kahve içmeyen Papa kahveyi denemek ister. Kahvenin tadını ve kokusunu çok seven Papa, kahveyi kutsadığını ve artık onun bir hristiyan içeceği olduğunu söyler.

Kahveyle ilgili İngilizce ilk yayın  

Hollandalı bir gezginin yazdığı “Linschoten’s Travels” – “Linschoten’ın Seyahatleri” adlı kitap Flemenkçeden İngilizceye çevrilerek Londra’da basılır. Kahveden “chaona” adıyla bahsedilir.

Kahve ağacı Hindistanda  

Mekkeye hac için gelen Baba Budan, kahveyi çok sevince bu bitkiyi Hindistanda yetiştirmek ister. Ancak çiğ kahve çekirdeklerinin şehir dışına çıkartılması yasaktır. Bu nedenle, hac dönüşünde 7 adet kahve çekirdeğini kuşağında saklayarak Hindistana getirir. Baba Buhan Hindistanın güneyindeki  Chickmaglur, Mysore bölgesinde ilk kahve ağaçlarını yetiştirir.

Kahve ilk defa İngilizce bir kitaba girdi 

İngiliz diplomat Anthony Sherley İran ve Osmanlı devletine yaptğı gezileri anlattığı kitabında kahveden bahsetti. Bu kitap “Sherley’s Travels” – “Sherley’s Seyahatleri” adıyla yayınlandı.

Türk kahvesi kitaba girdi 

İngiliz maceracı ve Virginia kolonisinin kurucusu Kaptan John Smith “Travels and Adventure” – “Seyahatler ve Macera” adlı kitabında Türk kahvesinden “coffa” adıyla bahseder.

Türk kahvehaneleri ilgili ilk kitap 

Suriyenin Halep şehrinde papazlık yapan protestan William Biddulph hatıralarını yazdığı  “The Travels of Certain Englishmen in Africa, Asia, etc .” kitabında Osmanlı devletinde gördüğü kahvehaneleri yazdı.

Türk kahvesi dünyaya adını duyurmaya başladı

İngiliz gezgin Sir George Sandys Anadolu, Mısır ve Filistini gezdi. Gezi notlarında bu bölgelerde küçük Çin yapımı fincanlarda içilen koyu renkli sıcak içecekten söz eder. “Coffa” adı verilen bu içeceğin çok sıcak içildiğini yazdı.

Kahve fidesinin Avrupaya gelişi 

Hollandalı Pieter Van clan Broecke ilk defa canlı bir kahve fidesini Yemen’in Mocha limanından gemiyle kahvenin ana vatanından dışarıya çıkardı. Zorlu ve uzun bir yolculuktan sonra Hollanda’ya getirilen kahve fidesi sera ortamında yetiştirilmeye başlandı.

Kahve İstanbul’un popüler içeceği oldu

Evliya Çelebi İstanbul’u adım adım dolaşırken şehirde 55 kahve ve bu kahvelerde 100 ocakçı ve çırak olduğunu saptar. Kahve satıcıları ise daha çoktur. Bu işlerde çalışanların sayısı beş yüzü bulur.

İstanbul’da kahvehaneler kapatıldı ve kahve yasaklandı

IV. Murat 1633 yılının sonlarında tüm kahvehanelerin kapatılmasını emretti ve kahve içilmesini yasakladı.

Dönemin tarihçisi Naima, Sultan IV. Murat’ın kahveleri kapatmasına 1633 yılındaki o büyük İstanbul yangınının yol açtığını yazar.

O yılın sefer ayının 27. cuma günü kuşluk zamanında Cibali Kapısı dışında bir kalafatçının yaktığı fundadan yangın çıkmış, rüzgâr da çok kuvvetle estiği için ateş kısa zamanda kayıkhaneleri sarmış ve oradan Kale Hisarı’ndan içeri girip evleri sarmıştır. Yangın İstanbul için büyük bir felaket olmuş, günlerce söndürülememiştir.

Ayrıca kahvehaneler o dönemde isyancıların buluştukları yerler olmuş, yönetim için ciddi tehdit haline gelmiştir. Özellikle II. Osman’ın acı sonu padişahı ciddi tedbirler almaya zorlamış ve isyancıların merkezi haline gelen kahvehanelerin kapatılmasını emretmiştir.

İngiltere’de ilk kahve  

İngilterenin Oxford şehrine üniversite okumak için giden Giritli bir genç İngilizleri kahveyle tanıştırır. Nathaniel Canopies adındaki üniversite öğrencisi beraberinde götürdüğü kahveyi dost ortamlarında ikram ederek İngilizleri ilk defa kahveyle tanıştırır.

Yemen’den Hollanda’ya ilk kahve satışı

Hollandalı tüccar Wurfbain ilk defa ticari anlamda kahveyi Hollandaya getirerek Amsterdamda satmaya başladı.  Yemenin Mocha limanından gemiyle getirilen kahve, Avrupaya satılan ilk kahve özelliğini taşır.

Fransada ilk kahve

Fransız gazeteci  ve gezgin Jean de la Roque İstanbula yaptığı seyahatin dönüşünde kahve çekirdekleri ve kahve hazırlama aparatları da getirir. Marsilyada yaşayan Jean de la Roque, böylelikle Fransızları ilk defa kahveyle tanıştırmış olur.

Venedikde ilk kahvehane 

Venedikde ilk kahvehane açıldı

İngilterede ilk kahvehane

Jacob adında bir Musevi Oxford şehrinde İngilterenin ilk kahvehanesini açtı.

Londrada ilk kahvehane – Kahvenin ilk yazılı reklamı

Pasqua Rosee Londrada ilk kahvehaneyi açtı. Pasqua kendi hazırladığı el ilanlarıyla kahvenin reklamını yaptı. Bu aynı zamanda kahvenin yazılı formatta ilk reklamıdır.

Oxford kahve kulübü

Londra kahve kulübü açıldı. Kulüp kısa zaman içerisinde Oxfordun önde gelen bilim adamlarının buluşma yeri haline gelir. Burada yaptıkları bilimsel çalışmaları, bulgularını ve teorilerini tartışırlar. Ünlü kimyacı Robert Boyle kulübün müdavimlerindendir. Bu kulüp daha sonra Royal Society adını alarak, dünyaca ünlü bir bilimsel çalışma derneği haline gelmiştir.

Osmanlıda kahve yasağı  

Dünyada kahve hızla yayılırken, Sokullu Mehmet Paşa politik nedenlerden dolayı kahvehaneleri kapatır ve kahve içimini yasaklar. Yasağı çiğneyenlere çok ağır cezalar uygular.

Sri Lanka’da ilk kahve üretimi

Hollandalılar Sri Lanka’nın Ceylon bölgesinde kahve bitkisini yetiştirmeye başladı.

Kahvenin Fransaya ticari olarak ilk girişi 

Mısırdan Marsilyaya ilk kahve ihracatı yapıldı.

İngiltere’de kahvehanelere ruhsat şartı

İngiltere’de kahvehanelere ruhsat alma şartı getirildi.

Kahve Amerika’da

Kahve ilk defa Kuzey Amerika’ya girdi. New York şehrini kuran Hollandalılar, kahveyi ilk kez yeni kıtaya getirdiler. Ancak bu ticari anlamda değil, daha çok kişisel kullanım amaçlıydı.

Kahve Paris’te

Osmanlı Devleti’nin Paris büyükelçisi olarak atanan Süleyman Ağa, Paris’e gidişinde beraberinde kahve de getirdi. Davetlerde yaptığı kahve ikramı çok beğenildi. Süleyman Ağanın konağı kısa sürede kahve içmek isteyen elit Fransızların uğrak mekanı haline geldi.

Kahve Almanya’da  

Almanlar ilk defa kahveyle tanıştı.

Paris’te ilk kahvehane

Pascal adında bir Ermeni Parisin St. Germain bölgesinde ilk kahvehaneyi açtı.

İngiltere’de kadınların kahveye isyanı “Women’s Petition against Coffee”

Londrada çok sayıda kahvehane açıldı. Erkeklerin buralarda çok vakit geçirmesinden rahatsız olan İngiliz kadınlar, kahveye karşı bir bildiri yayınladı.

Bildirinin orijinali için:

İngiltere’de ilk kahvehane yasağı

İngiltere Kralı Charles II Londradaki tüm kahvehaneleri kapattı. Buna gerekçe olarak isyancıların kahvehanelerde örgütlendiği iddiasını öne sürdü. Ancak kahve tüccarlarının ve halkın yoğun tepkisiyle yasak kısa sürede kaldırıldı.

Kahve Viyana’da

Avusturyalıların kahve ve kahvehaneyle tanışması aynı anda oldu. Georg Franz Kolschitzky, Viyanada “Blue Battle” adını verdiği  ilk kahvehaneyi açtı.  II. Viyana kuşatması sonunda Osmanlı ordusundan kalan kahveyi alan Kolschitzky, bu kahveyi değerlendirmek amacıyla ilk kahvehaneyi açtı.

Kahvenin hazırlanmasıyla ilgili ilk kitap

Fransız yazar Philippe Sylvestre Dufour “The Manner of Making Coffee, Tea, and Chocolate” adlı kitabını Fransa’nın Lyon şehrinde yayınladı. Bu kitap, kahvenin hazırlanmasıyla ilgili ilk kitap olma özelliğini taşır.

Almanya’da ilk kahvehane  

Almanya’nın ilk kahvehanesi Regensburg şehrinde açıldı.

New York’ta ilk kahvehane

Amerika’nın New York şehrinde “The King’s Arms” adıyla  ilk kahvehane açıldı.

Philadelphia‘ta ilk kahvehane

Amerika’nın Philadelphia eyaletinde ilk kahvehane açıldı.

Java kahvesi Hollanda’da satışa sunuldu

Daha sonra dünyanın en meşhur kahvelerinden birisi olacak olan Endonezya’nın Java bölgesinde yetişen Java kahvesi, Hollanda’nın Amsterdan şehrinde açık artırmayla satıldı.

Fransa’da ilk kahve ağacı yetiştirildi

1706 yılında Hollanda’daki botanik bahçesinden alınan kahve çekirdeği ile Fransa’da ilk kahve ağacı yetiştirildi. Kahve ağacı Paristeki Jardin des Plantes adlı botanik bahçesinde yetiştirilerek Fransa kralı Louis XIV’a sunuldu.

Jardin des Plantes botanik bahçesi günümüze kadar hizmet vermeye devam etmiştir. Bahçeyle ilgili daha detaylı bilgi almak için, linke tıklayınız.

Haiti ve Dominik Cumhuriyeti’nde kahve üretimi başladı

Ada ülkesi olan Haiti ve Dominik Cumhuriyeti’nde ilk defa kahve yetiştirilmesine başlandı.

Kahve Alman Ansiklopesine girdi  

John Hubner tarafından hazırlanan ünlü Alman ansiklopedisi “Curieuses und reales Natur-Kunst-Berg-Gewerck-und Handlungs-Lexicon” da, kahvenin bulunma hikayesi yazıldı. Khaldi ve dans eden keçilerinin hikayesinden bahsedildi.

Surinam’da kahve üretimine başlandı.  

Güney Amerika ülkelerinden Surinam Cumhuriyeti’nde kahve üretimine başlandı.

Viyanaya yeni kahvehane “Caffe Florian”

Florina Domingo, Viyana’da “Caffe Florian” adıyla yeni bir kahvehane açtı. Caffe Florian o günden bu yana kahve severlere hizmet vermeye devam etmektedir.

Jamaica’da kahve yetiştirilmeye başlandı

İngilizler o zaman sömürgeleri olan Jamaica’da kahve üretimini başlattılar.

Brezilya’da kahve yetiştirilmesine başlandı

Portekiz’in sömürgesi olan Brezilya’da yoğun bir şekilde kahve yetiştirilmesine başlandı. O yıllarda yapılan yatırımlar sayesinde, Brezilya uzun yıllardır kahve üretiminde dünya lideridir.

Kahvenin bilimsel sınıflandırılması yapıldı

İsveç bilim insanı ve araştırmacı Carl Linnaeus, kahve türlerinin bilimsel sınıflandırmasını yayınladı. Bugün de kullanılan, kahvenin ait olduğu “Rubiaceae familyası” “Species Plantarum” başlığı altında sınıflandırıldı. Kahve ağacının ve meyvelerinin botanik ve tıbbi özellikleri ilk defa bilimsel olarak yayınlandı. Bu çalışma günümüz botanikçileri tarafından halen kullanılmaktadır.

Yeni kahve demleme yöntemi

Fransa’da kahvenin kaynatılma yerine demleme metodu kullanılmaya başlandı.

Yeni kahve demleme yöntemi

Fransa’nın St. Benoit şehrinde, lehim ve bakır işiyle uğraşan bir Fransız kahve demlemek için yeni alet geliştirdi. Cezvenin içerisine yerleştiği bez torba ile kahvenin süzülerek demlenmesini sağlıyordu.

Kahveye karşı bira 

Prusya Kralı Büyük Friedrich kahve ve bira ile ilgili manifesto yayınladı. Kahve yerine daha fazla bira tüketilmesini teşvik etti.

Almanya’da kahvenin devlet kontrolüne alınması

Prusya Kralı Büyük Friedrich Almanya’da kahvenin kavrulmasını devlet kontrolüne alarak devlet tekeli oluşturdu. Vatandaşların kahveyi kavurmasını yasakladı. Bununla ilgili görevlendirilen müfettişler koklayarak kahvenin kavrulduğu yerleri tespit ediyorlardı.

Almanya’da kahve yasağı

Kahve içilmesi Almanya’da yasaklandı. Zenginler bu kuraldan muaf tutuldu.

Manhattan’da Tontine kahvehanesi açıldı

New York’un Manhattan bölgesinde Tontine Kahvehanesi açıldı. Tontine Kahvehanesi o dönem yatırım ve iş merkezi olarak hizmet vermekteydi. Açık artırma ve hisse senedi satışları burada yapılıyordu. Bu nedenle Tontine Kahvehanesi daha sonra dünyanın en büyük borsası olacak olan New York borsasına ilham kaynağı olmuştur. Tontine Kahvehanesi 1817 yılına kadar iş ve finans merkezi olarak kullanıldı. New York Borsası açılınca, Tontinenin popüleritesi azaldı. Önce meyhaneye, daha sonra otele dönüştürüldü. 1855 yılında yıkılıp, yenisi yapıldı. Yeni bina da 1904 yılında yıkıldı.

Kahvehanelerde devletin eleştirilmesi yasaklandı

Sultan III.Selim, ferman yayınlayarak kahvehanelerde devletin eleştirilmesini yasakladı. Fermanda yasğa uymayanların derdest edilip cezalandırılacakları belirtilmekteydi.

Yemen’den Amerika’ya ilk kahve yüklü gemi geldi 

Yemen’in Mocha limanından kalkan kahve yüklü ilk gemi Amerika Birleşik Devletleri’nin Massachusetts eyaletinin Salem limanına ulaştı.

Süzgeçli kahve makinası icat edildi

Pariste sürgün hayatı yaşayan Amerikalı bilim insanı Benjamin Thomson coffee percolator olarak bilinen süzgeçli kahve makinasını icat etti.

Brezilya’dan Amerika’ya kahve sevkiyatı başladı 

1752 yılında kahve yetiştirilmeye başlanan Brezilya, kahve piyasasında adını duyurmaya başladı. Brezilya’dan ithal edilen kahve Massachusetts eyaletinin Salem limanına ulaştı.

Espresso makinasının ilk prototipi yapıldı

Espresso makinasının ilk prototipi Fransa’da yapıldı. Louis Bernard Babaut ve Edward Santais tarafından tasarlanan espresso makinasının geliştirilerek halka duyurulması 1855 yılında Pariste düzenlenen Universal Exposition adlı iş fuarında olmuştur.